‘Het beste begrijpen we elkaar als we zwijgen’

De vele studies die Maarten Doorman verrichtte naar denkende mensen, hebben het feit dat hij zich in de loop der jaren ook intensief met de belevingswereld van dieren heeft beziggehouden, tot nu toe overschaduwd. Maar voor het beantwoorden van de vraag of Doorman een romantische dan wel een rationele denker is, acht ik zijn belangstelling voor die geesteswereld van groot belang. Daarom heb ik besloten een deel van de correspondentie prijs te geven die ik de afgelopen zeven jaar via de app met hem over dit onderwerp voerde. Mogelijk schend ik daarmee het briefgeheim, maar voor de wetenschap moet je iets over hebben.

De oorsprong van de conversatie was vermoedelijk het feit dat hij en zijn vrouw en vijf kinderen, en ik en mijn man en drie kinderen, rond 2010 besloten om een jonge hond aan te schaffen. In beide gevallen kwam dit besluit onder democratische druk tot stand. Maar eenmaal praktisch uitgevoerd, sprongen vooral de verschillen in het oog. Labradoedel Sammie Doorman-Sijthoff (2010-2024) kreeg een methodische opvoeding, waarvan de lijnen tijdens keukentafelsessies uiteengezet en uitgelegd werden, ook aan de allerjongsten in het gezin.

In de opvoeding van Peer Stevens-Hooghiemstra (2010-2022) prevaleerde de gedachte dat hij in de gelegenheid moest worden gesteld om te ‘worden wie hij is’. Hierop kom ik straks nog terug.

Belangrijk om op te merken, is dat Doorman in dit proces van begin af aan een nogal afzijdige houding aannam. Ik meen zelfs dat hij een formele ‘opt-out’ bedong, die hem ontsloeg van alle met de verzorging van zijn hond verband houdende verplichtingen. 

Wie schetste dan ook mijn verbazing toen ik na enkele jaren ontdekte dat juist hij met dieren in het algemeen en zijn hond in het bijzonder, meer begaan was dan wie ook.

Uit een reconstructie blijkt dat onze conversatie over het dier en zijn mogelijkheden op 22 november 2018 begon, nadat ik hem om 14.52 u. het artikel ‘Hoeveel slaapt een hond?’ toestuurde. Door slaapgebrek, stond in het blog Pawshake, lopen honden ernstige gezondheidsschade op. Omdat zij in hun REM-slaap door middel van dromen ‘de gebeurtenissen van de dag’ verwerken, was volgens dit artikel niet alleen de hoeveelheid, maar ook de kwaliteit van slaap voor hen van groot belang. Doorman (18.16 u.): ‘Het wordt tijd om wetgeving te ontwikkelen, ik maakte me al langer zorgen over slaapgebrek onder honden. Die ‘mensen’ in de dierenwinkel verdienen goud geld aan ondeugdelijke matrasjes uit China.’

Nieuwsgierig geworden naar de positie die Doorman tussen mens en dier innam, appte ik hem op 28 november opnieuw: ‘Strandwacht op surfplank redt haai bij kust in Sydney’. Doorman (14.27 u.): ‘Het gaat hard nu. Binnenkort lezen we: Kip slacht kok.’

Op mijn verontwaardiging, twee maanden later, over de hypocriete bewering op een verpakking van kippenvlees, die luidde dat men ‘kon proeven’ dat de kippen in het ‘zachte zeeklimaat van Bretagne alle aandacht krijgen die ze nodig hebben’, reageerde hij met (18.41 u.): ‘Niet zo negatief. Er spreekt veel liefde uit de tekst.’

Een belangrijk moment volgde drie maanden later, toen Doorman mij een bericht stuurde uit de NRC, waarin gemeld werd dat iedereen in Nederland zijn eigen dierenambulance kan beginnen. Jean-Jacques Rousseau had de mond vol over opvoeding, terwijl hij het als opvoeder in de praktijk liet afweten. Daarom was ik benieuwd of Doorman, die zich bij de dieren zo betrokken toonde, ook bereid zou zijn om echt naast hen te gaan staan.

Hooghiemstra (20.31 u.): ‘Ik heb besloten een dierenambulance te beginnen. Doe je mee?’

Doorman (20.45 u.): ‘Topidee. Ik vang de kleine knaagdieren op en de insecten. En ik sticht een psychiatrische kliniek voor katten. Zullen we vanavond nog de oprichtingsvergadering beleggen? Ik heb ook al een naam voor onze samenwerking. Dierenkoepel Dion Graus.’

Hooghiemstra (20.51 u.): ‘Ok, doe ik de grotere honden met heupklachten, de oudere teckels met verlatingsangst en vogels in het algemeen. Ik stel voor om op de zijportieren van onze auto’s het portret van Dion Graus af te beelden’. 

Sinds de oprichting van onze ambulancedienst vond per app met enige regelmaat een uitwisseling plaats over het leed van en het onrecht tegen dieren. In overeenstemming met de Wet Open Overheid (WOO) is dit appverkeer voor onderzoeksdoeleinden opvraagbaar, maar in dit stuk beperk ik mij tot enkele highlights.

Hooghiemstra (12 april 2019, 11.46 u.): ‘Heel goed en zorg dan ook dat de stichting AAP niet weer alles naar zich toe trekt, bij de wasberen hebben zij helemaal niets te zoeken!’

Doorman (23.51 u.): ‘No worries, ik houd samen met de wasberen AAP op afstand. Jij kunt beter in Zeeland blijven om de pierenstekers onder druk te zetten en andere wreedheden op het strand bij de Provincie te melden.’

Hooghiemstra (5 maart 2020): ‘Dat hulphonden vaak psychische klachten hebben, is al jaren bekend. Maar niemand heeft ooit een poot uitgestoken.’

Doorman (18.40 u.) ‘En mind my words, straks betalen ze ook nog de rekening van het coronavirus.’

Hooghiemstra (4 mei 2020 u.): ‘Hoeveel koolmezen moeten er nog overlijden voor wij wakker worden? Ik maak Kamervragen.’

Doorman (11.30 u.): ‘Neem dan ook meteen die motie nog even mee dat de pimpelmees onlangs weer een paar keer beschreven werd in de pers als ‘met een zorromasker’. Dat kan echt niet meer in 2020.’

Toen de NRC in juni 2021 onthulde dat het PVV-Kamerlid Dion Graus zijn ex-vrouw ‘gedurende meerdere jaren’ had aangezet tot seks met beveiligers, schreef Doorman (13 feb 2021, 10.47 u.): ‘Gaat weer alleen over mensenhandel. Wat denk je dat die ex met Dion zijn hond deed? Daar hoor je niemand over!’ 

Saillant detail is dat nadat PVV-leider Geert Wilders in november 2023 de verkiezingen won en de komst van een dierenminister daarmee dichterbij was dan ooit, Doorman besloot om samen met hond Sammie lid te worden van GroenLinks. 

Over de positie die filosoof Doorman inneemt tussen Verlichting en Romantiek, is het laatste woord nog niet gezegd, maar conclusies hierover kunnen mijns inziens niet getrokken worden zonder dat zijn opstelling tegenover hond Sammie, daarin betrokken wordt.

De eerste vraag die moet worden beantwoord, is of Doorman het dier een ziel toekent. Het antwoord hierop is: ja. Bewijs hiervoor is een app op 22 januari 2022, waarin het nieuws besproken werd dat in de gemeente Hillegom een hond op de lijst van de gemeenteraadsverkiezingen terechtgekomen was. Het ging, zo meldde het televisieprogramma Een Vandaag, om ‘viervoeter Scott’, een blinde geleidehond die als nummer 14 naar voren geschoven was door de VVD. Doorman vond het ‘wel jammer dat dit meteen als “‘ludieke actie” werd ‘geframed’, schreef hij, en wat hem verbaasde was, dat deze hond ‘een liberaal is. Volgens Reve zijn alle dieren katholiek.’

Ik kom nu terug op het verschil in opvoeding tussen Sammie en Peer, een contrast dat voor de plaatsbepaling van Doorman tussen mens en dier, Verlichting en Romantiek aandacht verdient. Intensieve en professionele begeleiding maakte van Sammie een hond die luisterde naar zijn naam, makkelijk zelf in de auto sprong, niet het eten van anderen opschrokte en zich ook niet voedde met uitwerpselen van drugsverslaafde zwervers in het Vondelpark. Daardoor hoefde hij ook niet verstek te laten gaan bij groepsactiviteiten omdat hij high was, zoals dikwijls Peer.

Dankzij de formulering van heldere uitgangspunten die uiteengezet waren aan de keukentafel en ook uitgelegd aan de allerjongsten, vormden recht en verantwoordelijkheid in gedrag en karakter van Sammie een natuurlijk evenwicht. Terwijl op hem het begrippenpaar ‘hondschap’ en ‘Bildung’ van toepassing was, voerden in de volgens de ‘Du sollst der werden der du bist’-gedachte opgevoede Peer de termen ‘Gesellschaft’ en ‘Kultur’ de boventoon.

Dat de twee honden het intussen uitstekend met elkaar konden vinden, vormt het praktisch bewijs voor Doormans these dat het contrast in filosofische zin eigenlijk een synthese of, zo je wilt, een illusie betreft.

Zo kom ik bij mijn conclusie. Die luidt dat Sam aan Doormans Franse kookkunst, zijn vakantiehuis en zijn (vroegere) auto complementair zijn, terwijl deze symbiose tegelijkertijd laat zien hoe diep Doorman zelf in Blut und Boden geworteld is.

Nu de politieke verhoudingen in Nederland sinds de presentatie van het eerste regeerakkoord-Wilders ingrijpend gewijzigd zijn, is deze paradox van groter belang dan ooit. Op 29 mei 2024 kwam het bericht dat Sammie Doorman was overleden. Nu draaft hij, liet Doorman (2 juni, 16.24 u.) weten ‘met Peer over de eeuwige jachtvelden, zonder al die mensenonzin.’

Alles wat gezegd moest worden, was gezegd. In maart had columniste Eva Meier in NRC gepleit voor de afschaffing van het woord ‘dier’. Doorman (27 1924, 9.24 u.): ‘Ik las het aan Sam voor, en die vindt weer dat we het woord mens moeten afschaffen. Het beste begrijpen we elkaar als we zwijgen.’