Verlichting en Romantiek staan voor historische tijdperken die nog altijd een enorme stempel drukken op onze samenleving, wetenschap en cultuur. Ze worden vaak tegenover elkaar geplaatst als een tegenstelling tussen rede en gevoel, denken en ervaren, objectief en subjectief, materieel en spiritueel, helderheid en ambivalentie. Het is de vraag of zulke binaire opposities recht doen aan de inhoud en invloed van Verlichting en Romantiek. Zijn de twee in werkelijkheid niet veel meer met elkaar verweven? En wat zeggen ze ons nog precies? Die cultuurhistorische vragen staan centraal in dit liber amicorum voor filosoof en dichter Maarten Doorman, die met De romantische orde en andere boeken de relatie tussen Verlichting en Romantiek opnieuw in het middelpunt van de belangstelling heeft geplaatst. Aan de hand van Doormans werk laten filosofen en wetenschappers hun licht schijnen over de scherpe, soms ironische ambivalenties inherent aan Verlichting en Romantiek. Twee vergezichten die nog steeds onze horizon bepalen.
Dankwoord
Allereerst danken wij alle auteurs die met veel liefde voor Maarten Doorman een bijdrage hebben geleverd aan dit boek. Onze dank gaat ook uit naar Ron Aardening en Michel Saive van Maastricht University Press. Hun onmisbare advies en ondersteuning waren cruciaal bij het realiseren van de open access publicatie van dit boek. Verder danken wij de Faculteit Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht voor haar financiële ondersteuning van dit boekproject. Tot slot danken wij Wiebe Nauta en Willem Knaap, omdat zij in een laat stadium het manuscript nog eens nauwgezet lazen en ons hebben behoed voor vervelende fouten. Uiteraard komen fouten die zijn achtergebleven volledig voor onze rekening.
Fredie Beckmans is schilder, schrijver en voorzitter van de Worstclub. Hij is opgegroeid in een nonnenklooster te Winterswijk.
Tannelie Blom is sinds 2021 emeritus professor van de Universiteit van Maastricht. Hij studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam, met als specialisatie sociale en politieke filosofie, inclusief een groot bijvak (theoretische) sociologie. Hij promoveerde in 1997 cum laude met een boek getiteld Complexiteit en Contingentie Een Kritische inleiding tot de sociologie van Niklas Luhmann, om zich vervolgens te verdiepen in de politicologische en bestuurskundige analyses van het Europese integratieproces. Blom is een van de grondleggers van het European Studies programma aan de Faculteit der Cultuur en Maatschappijwetenschappen (Universiteit Maastricht) en van de daaraan gerelateerde onderzoeksgroep Politics and Culture in Europe.
Bastiaan Bommeljé is historicus van de Klassieke Oudheid alsook uitgever-boekhandelaar. Hij was 25 jaar redacteur van Hollands Maandblad, waarvan 5 jaar samen met Maarten Doorman.
René Gabriëls is als onderwijzer en onderzoeker verbonden aan de Universiteit Maastricht.
Ruud Hendriks is verbonden aan de capgroep Wijsbegeerte van de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen (Universiteit Maastricht). Zijn onderzoek begint vaak bij heersende culturele beelden rond psychische gezondheid en verkent manieren om aan dominante beeldvorming te ontsnappen. Daarbij kijkt hij vooral naar de rol van kunst en ontwerp in zorgpraktijken. Hendriks publiceerde in dit verband onder andere over clownerie in de dementiezorg. In het kader van het ZonMw project “Make-believe matters” deed hij met Ike Kamphof onderzoek naar materiële vormen van doen-alsof in de verpleeghuiszorg. Hun huidige onderzoek gaat over ontwerp en gebruik van natuur-esthetiek in de dementiezorg.
Arnold Heumakers is essayist en literair criticus, o.a. voor NRC Handelsblad, en doceerde tot 2016 cultuurgeschiedenis aan de UvA. Hij publiceerde diverse essaybundels. In 2015 verscheen van zijn hand De esthetische revolutie - Hoe Verlichting en Romantiek de Kunst uitvonden en in 2020 Langs de afgrond. Het nut van foute denkers.
Daniela Hooghiemstra is historica en journalist. Ze promoveerde in 2013 op de biografie van onderwijshervormer Kees Boeke en deed onderzoek naar de geschiedenis van het koningshuis. Ze was redacteur bij NRC Handelsblad en later columnist voor de Volkskrant. Tegenwoordig publiceert ze in de Groene Amsterdammer en EW en werkt ze aan een boek over de broers Marinus en Willem Van der Goes van Naters.
Stine Jensen is filosoof, schrijver, programmamaker. Ze is bijzonder hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en columnist bij NRC Handelsblad. Ze promoveerde aan de Universiteit van Maastricht op Waarom vrouwen van apen houden. Een liefdesgeschiedenis in cultuur en wetenschap en publiceerde vele filosofische kinderboeken en boeken voor volwassenen. Go East. Een filosoof reist door de wereld van yoga, mindfulness en spiritualiteit werd genomineerd voor beste spirituele boek. Haar kinderboek Lieve Stine, weet jij het? werd in 2015 bekroond met een Zilveren Griffel.
Sjoerd de Jong is wetenschapsredacteur en columnist van NRC. Hij studeerde filosofie in Amsterdam. Bij NRC Handelsblad was hij eerder redacteur onderwijs, redacteur Opinie, chef Boeken, adjunct-hoofdredacteur en ombudsman. Hij schreef korte biografieën van Marcel Proust, Richard Burton (niet de acteur) en Bob Dylan en de dichtbundel Uit het lood (Prometheus (2011). Van zijn hand verschenen ook Spijtwraak (Prometheus, 2005), een bundel columns over Nederland, en Een wereld van verschil (Bezige Bij, 2008), een filosofisch onderzoek naar de actualiteit van cultuurrelativisme. Met Maarten Doorman maakte hij Elk beest zijn vet (illustraties, Bert Bakker,1990).
Maria Kardaun is docent en onderzoeker aan de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht. Promoveerde in Groningen op het Satyricon van Petronius. Houdt zich bezig met Antieke Wijsbegeerte, esthetica, Jung, psychoanalyse, literatuur, mythologie en Bijbel. Schreef een monografie over μίμησις voor de KNAW, was co-editor van Brill's The Winged Chariot en co-editor van PsyArt the Journal.
Arnold Labrie is emeritus hoogleraar Maatschappij- en Cultuurgeschiedenis van de Universiteit Maastricht. Zijn publicaties bewegen zich op het terrein van de sociale ideeëngeschiedenis en betreffen onder meer Bildung en politiek, 1770-1830. De Bildungsphilosophie van Wilhelm von Humboldtbezien in haar politieke en sociale context (Amsterdam 1986) en Zuiverheid en decadentie. Over de grenzen van de burgerlijke cultuur in West-Europa, 1870-1914 (Amsterdam 2001).
K. Michel studeerde filosofie in Groningen en Amsterdam. Is vooral werkzaam als schrijver. Publiceerde een aantal poëzie- en prozabundels waaronder Waterstudies en In een handpalm. Was redacteur van het tijdschrift Raster. Stelde ook bloemlezingen samen van John Berger en Stefan Themerson. Recente publikatie: & rol door (2020).
Peter Peters is werkzaam als universitair hoofddocent en bijzonder hoogleraar innovatie van klassieke muziek bij de vakgroep Wijsbegeerte van de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht. Tussen 2008 en 2013 was hij kunstlector aan Hogeschool Zuyd, na daarvoor een jaar als associate lector met Maarten Doorman te hebben gewerkt. Hij publiceerde onder meer Zoeken naar het ongehoorde. Twintig jaar SchönbergEnsemble (1994), Eeuwige jeugd. Een halve eeuw Gaudeamus (1995) en Klankwerelden. De twintigste eeuw van Reinbert de Leeuw (2013).
Heleen Pott is emeritus hoogleraar filosofie. Zij studeerde sociologie, filosofie en literatuurwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam (UvA 1984, cum laude) en promoveerde op een onderzoek naar emotie en rationaliteit (UvA 1992, cum laude). Van 1992 tot 2018 was zij als UD verbonden aan de Faculteit Cultuur en Maatschappijwetenschappen (FASOS) te Maastricht en van 1999 tot 2020 als Socrates-hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Joke Spruyt was tot aan haar pensioen docent en onderzoeker aan de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht. Zij houdt zich bezig met de geschiedenis van de logica en wijsgerige semantiek en heeft diverse kritische edities uitgebracht van middeleeuwse logica-tractaten.
Joseph Wachelder is als universitair hoofddocent verbonden aan de vakgroep geschiedenis van de Faculteit der Cultuur en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht. Na een opleiding als theoretisch fysicus ontwikkelde hij zich tot cultuurhistoricus van wetenschap, techniek en media. Vanuit die invalshoek publiceerde hij onder andere over hoger onderwijs, wetenschapswinkels, optische fenomenen, (educatief) speelgoed, generaties en ‘memory studies’.
Rein Wolfs is sinds einde 2019 directeur van het Stedelijk Museum Amsterdam. Na een studie kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam werd hij in 1996 de eerste directeur van het Migros Museum für Gegenwartskunst in Zürich. Tussen 2001 en 2007 was hij hoofd presentaties in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam, vanwaar hij voor twaalf jaar naar Duitsland vertrok. Daar was hij achtereenvolgens artistiek directeur van Kunsthalle Fridericianum in Kassel en Bundeskunsthalle (Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland) in Bonn.
